Gıda fiyatlarında ekim ayında yeniden başlayan yükseliş trendi kasım ayında hızlanarak devam etti. Son 54 aydır aralıksız olarak artan gıda fiyatlarında kasım ayında bir önceki aya göre yüzde 6,9 oranında artış yaşandı. Yılın geride kalan on bir aylık döneminde yüzde 57,3 oranında artan gıda fiyatlarında son bir yıllık dönemde ise yüzde 67,1 oranında artış yaşandı. Ücretle geçinenlerin, dar ve sabit gelirlilerin gelirlerinin büyük bölümünü harcamak zorunda kaldıkları için “halkın enflasyonu” olarak da nitelendirilen gıda fiyatlarında bir önceki 12 aylık ortalamalara göre son 12 aylık dönemdeki artış ise yüzde 82 olarak gerçekleşti.
Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu Ar-Ge birimi KAMUAR’ın fiyatlarını Ankara’daki marketlerden derlediği ve halkın en fazla tükettiği 64 temel gıda maddesinden oluşan bir gıda sepetini esas alarak hazırladığı gıda fiyatları endeksinin Kasım 2024 sonuçları açıklandı.
YOKSULARIN HARCAMASININ YÜZDE 36,6’SI GIDA
TÜİK’in en son açıkladığı tüketim harcamalarıyla ilgili istatistiklere göre en zengin yüzde 20’lik kesim tüketim harcamalarının yüzde 14,5’ini, en yoksul yüzde 20’lik kesim ise yüzde 36,6’sını gıda için yapıyor. Yoksullar her geçen yıl gelirinin daha büyük bir kısmını gıdaya ayırmak zorunda kalıyor. Dolayısıyla gıda fiyatlarında Türkiye’de son 49 aydır yaşanan kesintisiz artış en fazla sabit gelirli ve yoksul kesimleri etkiliyor. Açıklanan enflasyon bu nedenle bu kesimin gerçek hayatta yaşadığı enflasyonu tam olarak yansıtmıyor. Zira TÜİK enflasyonu hesaplarken gıda harcamalarının ağırlığını yaklaşık yüzde 25 olarak esas alıyor. Oysa Türkiye’de asgari ücretle, en düşük emekli aylığıyla geçinmeye çalışan milyonlar, gelirlerinin neredeyse tamamını gıda için ayırmak zorunda kalıyor.
AÇLIK RİSKİ ARTIYOR
İktidarın yanlış ekonomi politikalarıyla tetiklediği yüksek enflasyon sürecinin en ağır faturasını gıda fiyatları yüzünden ücretliler, dar gelirliler, yani yoksullar ödüyor. Vatandaşlar bu faturayı, gıdaya daha fazla para ayırabilmek için, eğitim, sağlık, giyinme, barınma ve benzeri diğer temel gereksinimlerine yönelik harcamalarını kısarak ödüyorlar.
Türkiye’nin, bu iktidar eliyle yıllarca sürecek bugünkü enflasyon sarmalına sürüklendiği Eylül 2021’den bu yana gıda fiyatları yüzde 955 oranında arttı. Eylül 2021’de 100 liraya satın alınan bir gıda sepeti için vatandaşlar bu yıl kasım ayında 1.055 lira ödemek zorunda kaldılar.
Aynı dönemde, kamu çalışanlarının ücretlerinde ise yüzde 780 oranında artış yaşandı. Diğer bir ifadeyle Eylül 2021’de 100 lira olan ortalama kamu çalışanının ücreti şu anda 880 lira düzeyinde seyrediyor. Ücretlerindeki artış gıda fiyatlarındaki artışı bile karşılamaya yetmeyen kamu çalışanlarının alım gücü gıda fiyatlarına karşı erimeye devam ediyor. Ücretler altı ayda bir artırıldığı için bu reel azalma önümüzdeki aylarda artarak devam edecek.
Birleşik Kamu-İş’in gıda fiyatları endeksi Haziran 2020’den bu yana her ay, yani aralıksız olarak 54 aydır bir önceki aya göre artıyor. Bu 54 aylık dönemde gıda fiyatları 14 katı arttı.
AYLIK FİYAT ARTIŞI
Kasım ayında süt ürünleri dışındaki tüm gıda harcama gruplarında fiyatlar bir önceki aya göre çeşitli oranlarda artış gösterdi.
Kasım’da, ekmek-pirinç-un-bulgur fiyatları önceki aya göre ortalama yüzde 4,9 oranında artarken, et ve balık grubu fiyatlarında yüzde 4 oranında yükseliş oldu. Süt, süt ürünleri ile yumurta grubunda fiyatlar bir önceki aya göre yüzde 0,8 oranında azaldı. Yağ harcamaları ise yüzde 5,2 oranında arttı.
Meyve fiyatlarının yüzde 30,2 oranında yükseldiği kasım ayında sebze fiyatlarında da bir önceki aya göre yüzde 14,3 oranında artış oldu.
Bakliyat fiyatlarının önceki aya göre yüzde 6 oranında arttığı kasım ayında salça, zeytin, bal, çay, tuz ve benzeri işlenmiş gıda maddelerinden oluşan diğer gıda fiyatları ise yüzde 3,7 oranında yükseldi.
Vatandaşlar mevcut gıda tüketim alışkanlıklarına göre seçilen 64 gıda maddesinden oluşturulan gıda sepetini satın alabilmek için Kasım’da, bir önceki aya göre yüzde 6,9 oranında daha fazla para ödemek zorunda kaldı.
ONBİR AYLIK DEĞİŞİM
Gıda fiyatlarında bu yılın ilk on bir aylık döneminde ise toplam yüzde 57,3 oranında artış yaşandı. Geçen yılın aralık ayındaki fiyatlara göre ekmek-pirinç-un-bulgur-makarna fiyatları Kasım’da yüzde 38,6, et-balık harcamaları yüzde 35,7, süt, süt ürünleri ve yumurta fiyatları yüzde 24,4, yağ fiyatları yüzde 57,4, meyve fiyatları yüzde 145,2, sebze fiyatları yüzde 172,1, bakliyat fiyatları yüzde 27,8, diğer ürünlerin fiyatları yüzde 36,3 oranında yükseldi.
YILLIK DEĞİŞİM
Bu yıl kasım ayında geçen yılın aynı ayına göre ekmek, un, bulgur, makarna fiyatlarında yüzde 44,7, et-balık fiyatlarında 40,8, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 28,4 oranlarında artış oldu. Bir yıl öncesine göre yağ fiyatları yüzde 61,9 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 142,4, sebze fiyatları ise yüzde 253,4 oranında artış gösterdi. Bakliyat fiyatları son bir yılda yüzde 32,1, diğer gıda fiyatları ise yüzde 39,6 oranında zamlandı.
Gıda fiyatlarında yıllık olarak ise yüzde 67,1 oranında artış gözlendi.
YILLIK ORTALAMA ARTIŞ
Ekim 2023 - Kasım 2024 aylarını kapsayan 12 aylık dönemdeki ortalama gıda fiyatları, bir önceki 12 aylık dönem olan Ekim 2022 - Kasım 2023 arasındaki ortalama fiyatlara göre ise yüzde 82 oranında arttı. Yıllık ortalama fiyat artışı ekmek, un, bulgur, makarna fiyatlarında yüzde 50,8, et-balık fiyatlarında 72,7, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 49,5 oldu. Ortalama fiyatlara göre yağ fiyatları yüzde 75,6, meyve fiyatları yüzde 111,3, sebze fiyatları ise yüzde 210,2 oranında arttı. Bakliyatta yıllık ortalama fiyatlar bir önceki 12 aylık ortalamalara göre yüzde 55,8, diğer gıda fiyatları ise yüzde 66,1 oranında zamlandı.
